1.1 Stedelijk beheer en milieu

Gratis hulp bij energie besparen:

Ook in 2022 hebben we gebruik gemaakt van de Rijkssubsidieregeling reductie energiegebruik voor woningen (RREW) met een hoogte van € 1,5 miljoen. De acties zijn gericht op gratis hulp bij energie besparen zijn bedoeld voor huurders en woningeigenaren. De focus ligt op laaghangend fruit en inzicht in eigen gedrag. Vanuit de RREW zijn iets meer dan 6.000  woningeigenaren bereikt, waarvan 1886 woningeigenaren en 4258 huurders. De adviestrajecten met woningeigenaren hebben een jaarlijkse CO2 reductie van 153.000 Kg opgeleverd.

Alle huishoudens hebben hulp gekregen met kleine maatregelen om energie te besparen via advies en producten. Dit heeft totaal geresulteerd in een jaarlijkse CO2 reductie binnen de RREW van 1.001.000 Kg. Met een voucher voor de energiebespaar-webshop t.w.v € 65,- is zo'n 2.600.000 kg CO2 bespaard.

We stellen kaders op voor de transitie naar duurzame warmte.

In 2021 heeft de raad de Transitievisie Warmte aangenomen. De Transitievisie Warmte vormt de leidraad voor de verdere uitwerking van onze kaders. Verder hebben we in 2022 de energiemix Amersfoort geactualiseerd aan de hand van de nieuwe inzichten vanuit de RES en de Transitievisie Warmte. De energiemix geeft aan hoe we als Amersfoort in 2050 CO2-neutraal kunnen zijn. Eind 2022 is het bronnenboek opgeleverd aan de raad, dit geeft een overzicht van alle beschikbare duurzame bronnen in de stad en alle bronnen die in de toekomst nog verder worden onderzocht en gerealiseerd moeten worden. Al deze warmtebronnen zijn nodig als alternatief voor aardgas.

Wijkwarmteplan Schothorst-Zuid

In 2022 is het wijkwarmteplan Schothorst-Zuid opgesteld, maar uiteindelijk niet aangeboden aan de raad. De nieuwe coalitie heeft in haar akkoord vastgelegd dat ze voor Schothorst-Zuid verder wil met het wijkuitvoeringsplan. Daarmee is eind 2022 een start gemaakt, met alle betrokken stakeholders. We verwachten eind 2023 dit aan de raad ter goedkeuring te kunnen sturen.  

Tenslotte werken we aan een onderzoek naar de rol van de gemeente bij warmtenetten. De contouren van de nieuwe warmtewet van eind september 2022 geven aan dat een meer publieke rol bij warmtenetten wordt voorzien. Dit strookt met de wens van de gemeente om een actievere rol te gaan spelen op dit dossier. In 2023 gaan we verder met dit onderzoek naar onze rol.

Gebouwgebonden verduurzamingsdienst:

Met de ROM Utrecht werken we samen aan een “gebouwgebonden verduurzamingdienst” als ontzorgingsinstrument voor een betaalbare verregaande verduurzaming van grondgebonden woningen.

Ten behoeve van een pilot is een borgstelling beschikbaar gesteld, een  concessie aanbesteed en een serviceprovider geselecteerd. Uitvoering van de pilot heeft nog niet kunnen plaatsvinden in verband met belemmeringen in de wetgeving - met name de Wet financieel toezicht (Wft) -  die onvoldoende blijkt te zijn toegerust op een dergelijk innovatief verduurzamings- en ontzorgingsinstrument.

Om de benodigde juridische ruimte te creëren is  onder meer samen met de provincie Utrecht, de VNG het IPO en Bouwend Nederland  gelobbyd richting het Rijk en de EU. Binnen de EU vindt momenteel een herzieningsproces plaats voor verschillende relevante “directives”.

Lobby richting het Rijk heeft er aan bijgedragen dat de minister van BZK nu in een kamerbrief heeft aangegeven een wetsvoorstel te willen uitwerken voor een gebouwgebonden financierings- en ontzorgingsconcept voor verduurzaming van de eigen woning, gericht op een uitzonderingsmogelijkheid binnen de Wft. Hiermee wordt gekozen voor een nationaal te regelen oplossing, waarvoor geen afstemming met Europa nodig is. Deze oplossing lijkt om verschillende redenen echter niet goed aan te sluiten op het door ons ontwikkelde instrument en de daarbij beoogde doelen. Waar we met ons concept inzetten op een zo breed mogelijke inzetbaarheid en een (uiteindelijk) door de markt te dragen instrument, richt de koers van BZK zich op een beperkt publiek en een publiek gedragen instrument. Met naar verwachting een blijvende (ook financiële) betrokkenheid en verantwoordelijkheid van de gemeenten.

We zijn nog in gesprek met BZK over de vraag in hoeverre de door haar ingezette koers ruimte biedt voor ons instrument en welk perspectief er is voor het binnen afzienbare tijd uitvoeren van de gereedstaande pilot.

Ondersteuning lage inkomens:
In 2022 is met budget van het Rijk, de provincie Utrecht en de gemeente gestart met een aanpak om het energieverbruik  en de -kosten te verlagen voor mensen met lage inkomens. De doelgroep betreft huishoudens die een energietoeslag hebben ontvangen of een besteedbaar inkomen hebben tot maximaal 120% van bijstandsniveau. Binnen deze aanpak krijgen bewoners het volgende kosteloos aangeboden:

• Energiecoach

Een energiecoach geeft aan de bewoner advies over mogelijkheden om energie te besparen en daarmee kosten te verlagen. Ook worden - passend bij de situatie - energiebesparende producten verstrekt en aangebracht en ontvangt de bewoner een adviesrapport. In een tweede gesprek kan de energiecoach met de bewoner het adviesrapport bespreken en nagaan in hoeverre de bewoner adviezen al heeft uitgevoerd, of wat hiervoor eventuele drempels zijn. In 2022 zijn bijna 900 huishoudens bezocht door de energiecoach.

• Waterzijdig inregelen cv installatie
  Met de woningcorporaties en Duurzaam Bouwloket zijn afspraken gemaakt over het waterzijdig inregelen van de cv installatie voor de doelgroep. Uitvoering hiervan start in 1e kwartaal 2023.
• Duurzaam witgoed
  Huishoudens die een nieuwe koelkast nodig hebben en die voldoen aan de criteria van de witgoedregeling ontvangen een duurzamer exemplaar (tenminste label C).
• Isolatiemaatregelen
  Aan de 172 woningeigenaren uit de  doelgroep met een grondgebonden woning die is gebouwd voor 2000, is aangeboden om kosteloos de spouwmuur te laten isoleren. Hiervan worden er 59 deze winter nog geïsoleerd. In maart 2023 is de volgende mogelijkheid om spouwmuurisolatie aan te brengen. Dit heeft te maken met de bescherming van bijzondere diersoorten, met name vleermuizen. Als bij de betreffende woning spouwmuurisolatie al gedaan of niet mogelijk is, kan als alternatief de vloer worden geïsoleerd. In december is een herinneringsbrief gestuurd aan de doelgroep, waarbij de mogelijkheid van vloerisolatie ook nadrukkelijker naar voren is gebracht. Met deze laatste maatregel hoeft niet te worden gewacht tot maart.

In 2022 hebben we verder gewerkt aan het verduurzamen van de elektriciteitsbehoefte via zonne- en windenergie.

• Er is een aanpak gemaakt om de realisatie  zonne-energie op grote daken te versnellen. Dit bezien vanuit de rol van de gemeente en met alle uitdagingen op dit vlak, zoals dakconstructie en schaarste op het elektriciteitsnet. In 2023 zal de uitvoering hiervan verder ter hand worden genomen, te beginnen met de bemensing hiervoor.
• Voor de windlocatie Isselt hebben we in 2022 de vorm vrije m.e.r.-beoordeling gemaakt en vastgesteld. Hierdoor hebben we inzicht in de effecten van windmolens op deze locatie. Het vastste;;en van deze vorm vrije m.e.r.-beoordeling was ook meteen de start van het communicatie- en participatietraject hiervoor. Waarbij we eind 2022 een start mee hebben gemaakt en doorloopt in 2023.
• Voor de zoeklocaties voor windenergie Langs de A28, Vlasakkers en Poort van Amersfoort zijn in 2022 een tweetal belemmeringenonderzoeken uitgevoerd waarvan die van Langs de A28 en Vlasakkers in samenwerking met verschillende partijen waaronder de gemeenten Soest en Leusden en Defensie. Deze zoeklocaties maken onderdeel uit van het landelijke OER programma (Opwek Energie op Rijksgronden) en verder gaat onder de noemer OER A28. waar Amersfoort als 1 van de deelnemers in participeert. In dit traject word ook gekeken naar de mogelijkheden en realisatie van zonne-energie.

We besteden duurzaam aan en kopen duurzaam in. Daarnaast doen we mee met de CO2 prestatieladder, waarbij we met concrete acties onze footprint in 2026 willen verlagen met 40%.

We verduurzamen ons vastgoed en hebben in 2021 12 daken voorzien van zonnepanelen en er zijn onderzoeken en aanbestedingen gestart voor nog 37 daken. Daarnaast is voor 5 locaties het energieverbruik doorgelicht en aangepast. Door alle acties heeft de gemeente zo’n 176 ton CO2 bespaard.   

Gemeente Amersfoort voldoet aan de wettelijke label C verplichting voor kantoren.

In 2022 heeft de gemeente samen met verschillende stakeholders van alle bedrijventerreinen en grote netwerkorganisatie Duurzaam Netwerk Amersfoort opgericht. In 2023 organiseren we een Amersfoorts brede themabijeenkomst energietransitie. Dit doen we in samenwerking met lokale partijen. De bijeenkomst zal informerend zijn maar voornamelijk gericht op samenwerking.

Uiteindelijk valt of staat het realiseren van een toekomstbestendige en duurzame stad met de bijdragen door inwoners, ondernemers en het maatschappelijk middenveld. Gemeente Amersfoort ondersteunt en ontzorgt met:

• Informatie
• Subsidies
• Huis aan huis gesprekken
• Praktische hulpmiddelen
• Inspiratie en tips op Amersfoortduurzaam.nl en Rainproofamersfoort.nl
• Duurzaam huis lening
• Toekomstfonds Duurzame Ontwikkeling, webinars
• Gratis advies via het lokale energieloket.

Daarnaast ondersteunen we actief de diverse duurzame bewonersinitiatieven, met begeleiding, met communicatie en financieel.

Begin 2022 stond in het teken van de pilot omgevingsplan energietransitie. Samen met stakeholders en diverse interne afdelingen hebben we gekeken welke regels we via de omgevingswet op het thema energietransitie kunnen vaststellen. Regels die komen uit bestaand beleid en voor de hele gemeente of specifiek aangewezen gebieden gelden. Met als doel de ambities in de energietransitie te halen en wellicht te versnellen. Begin 2022 gaan de regels naar de raad om vast te stellen. Pas bij de inwerkingtreding van de Omgevingswet zijn ze van kracht.

• In 2023 starten we met stimulerend handhaven op de energielabel C plicht voor kantoren.
• In 2023 werken we samen met de RUD aan een energieproduct waarbij de CO2 reductie na een energiecontrole inzichtelijk wordt gemaakt. Met deze inzichten gaan we sturen op handhaving op basis van impact CO2 reductie.

Jaarlijks werken we het Dashboard Duurzaamheid bij waarin de resultaten en opbrengsten van uitgevoerde projecten van voorgaande jaar worden opgenomen. Een voorbeeld hiervan is de hoeveelheid opgewekte duurzame energie en het aantal woningen dat van het aardgas is afgesloten.

Cijfers per thema - Duurzaamheid - Amersfoort (amersfoortincijfers.nl)

In 2022 zijn we gestart met het omgekeerd inzamelen invoeren in de gestapelde bouw zodat ook daar gescheiden inzameling van grondstoffen plaatsvindt. We verwachten een reductie van 34,6 kilogram restafval per gestapelde bouw bewoner per jaar te halen. Gemeente en ROVA verzorgen samen de communicatie richting bewoners over de nieuw te plaatsen containers voor pmd, oud papier en karton en gft en het nut van het scheiden van afval. De stadsbrede uitrol van het inzamelsysteem "Omgekeerd inzamelen" in de laagbouw is in de eerste helft van 2022 afgerond.

De verplaatsing van ROVA heeft hoge prioriteit. De financiële consequenties hiervan zijn verwerkt in de grondexploitatie ROVA die in 2022 is vastgesteld. In 2023 wordt de nieuwbouw door ROVA verder uitgewerkt. De ROVA neemt hier, op verzoek van de gemeente, ook een scenario in mee met meer ruimte voor (voor)sorteren en demontage van de ingekomen goederen.

Op 4 oktober 2022 is het Aanwijzingsbesluit DAEB voor de inzameling van grondstoffen PMD, GFT en OPK bij basisscholen vastgesteld door de raad. We zijn in Q3 van 2022 gestart met de uitwerking van de pilot inzamelen grondstoffen op basisscholen. In Q2 van 2023 ontvangt uw raad hierover een raadsinformatiebrief.  

In 2022 is gewerkt aan de visie stad zonder afval in 2030. Hierbij maken we inzichtelijk wat nog meer nodig is om een afvalloze stad te realiseren op het gebied van huishoudelijk afval. Inmiddels is er op 4 oktober 2022 een motie aangenomen (2022-122M: “ Een lange termijnvisie op ons vrijkomend organisch afval (o.a. GFT)”.  We gaan begin 2023 eerst met uw raad in gesprek om via een peiling de kaders te bepalen waarmee aan het werk kan worden gegaan. Doel is om te komen tot een algehele visie waarin onderscheid wordt gemaakt tussen de wettelijke taken en de visie op het totaal. Uw raad ontvangt de nieuwe visie in Q3 van 2023.  

De inzameling van GFT door Rova in de binnenstad is uitgewerkt. In Q1 van 2023 wordt een raadsinformatiebrief voor de gestapelde bouw in de binnenstad inclusief financiële paragraaf aangeboden aan het college en de raad.

Wij zijn nu in gesprek met de Stadswormerij. Wij zullen u in Q1 van 2023 apart informeren over de voortgang rond het zoeken naar een locatie voor de Stadswormerij.

In 2022 hebben we het project focusteam voorkomen bijplaatsingen gecontinueerd dat in 2021 is gestart.

In 2022 hebben we de communicatiecampagne “Eigen verpakking? Ja graag!” in het kader van verpakkingsvrij winkelen gecontinueerd gericht op preventie. In mei/juni zijn alle deelnemende winkels benaderd om opnieuw de campagne bij hun klanten onder de aandacht te brengen.

De gemeenteraad heeft op 19 april 2022 haar zienswijze gegeven op de jaarlijkse AVU begroting. Uw raad ontvangt in Q1 van 2023 een raadsvoorstel i.v.m. gewijzigde GRAVU.

De gemeente voert jaarlijks een Zwerfafvalprogramma uit. In 2022 zijn weer diverse projecten uitgevoerd om zwerfafval op te ruimen en te voorkomen. De subsidie in de huidige vorm liep tot en met 2022 en stopt daarna. We volgen de ontwikkelingen en maken een plan voor 2023 waarbij we aansluiten bij de nieuwe regeling voor zwerfafval, de Single Use Plastics richtlijn (SUP). Er wordt hiervoor een nieuw Zwerfafval Programma opgezet. Uw raad ontvangt voor de zomer meer informatie hierover.

Uit de monitoring luchtkwaliteit die in 2022 is uitgevoerd blijkt dat de luchtkwaliteit in Amersfoort in 2021 ruimschoots aan de wettelijke normen voldeed. Ook aan de WHO advieswaarden uit 2005 is voldaan voor NO2 en PM10. Voor PM2,5 is net niet aan deze advieswaarden voldaan. Aan de nieuwe WHO advieswaarden uit 2021 voldoen we, net als het grootste deel van Nederland, in Amersfoort niet.

De Geluidskartering 2021 is vastgesteld. De daarin opgenomen geluidsbelastingkaarten geven inzicht in de geluidsbelasting van weg- en railverkeer en industrielawaai in de hele stad. Op basis van de kartering moet uiterlijk half 2024 een actieplan vastgesteld worden.

En in 2022 is gestart met de voorbereiding van de volgende fase van de bodemsanering van NS Vetgas. De aanleg van het onttrekkingssysteem is voltooid en in gebruik genomen. Gedurende 4 jaar zal er puur product worden opgepompt.

De Groene Markt en de Kabouterdag konden weer plaats vinden op het Groene Huis. Op de Groene Markt stonden 25 kramen over duurzaam consumeren, ecologisch tuinieren en groene wijken en er waren groene kinderactiviteiten. Het geschatte aantal bezoekers was 3000 en uit de evaluatie bleek dat 97% de markt 'fantastisch' vond. Op de kabouterdag maakten 500 kinderen van 2 tot 6 jaar, onder begeleiding van (groot)ouders / verzorgers, kennis met kabouters, de herfst en de natuur in het algemeen. Ook scholen wisten Het Groene Huis en het CNME weer goed te vinden. Zes VO scholen deden met 1 of meer klassen veldwerk of een excursie op Landgoed Schothorst. 53 Basisscholen bestelden 1 of meer items via het CNME. Samen namen zij 585 leskisten, (thema)lessen, materiaalpakketten en excursies af bij of via het CNME. Medewerkers en vrijwilligers van het CNME zijn ook actief op het Middeleeuws erf. Tijdens de jaarlijkse vikingmarkt, ambachtsdagen en de 24 zondagmiddagactiviteiten konden mensen ervaren hoe we in de middeleeuwen omgingen met de natuur, energie, grondstoffen, spullen, kleding en voedsel.

Bij het uitvoeren van onderhoud aan en beheer van de openbare ruimte zorgen wij ervoor dat de stad schoon, heel en veilig is voor de inwoners. In herinrichtingsprojecten nemen we daarnaast de opgaven voor klimaatadaptatie, vergroening, biodiversiteit, verduurzaming en toegankelijkheid van de openbare ruimte in de stad mee.

Iedere 2 jaar wordt onder 4.000 inwoners een onderzoek uitgevoerd over de leefbaarheid en veiligheid in de stad. Uit de Monitor Leefbaarheid en Veiligheid 2021 blijkt een score van 3,6 op een schaal van 1 - 5. Dit is geen rapportcijfer. De score is gelijk gebleven t.o.v. de scores van voorgaande jaren. De fysieke kwaliteit van de openbare ruimte is gewaardeerd op 6,2 op een schaal van 1 – 10.

In 2022 hebben we 5.000 m2 op schoolpleinen vergroend, en 4.100 m2 groene daken aangelegd met onze subsidieregeling.

Ook hebben we 800 bomen aan particulieren uitgedeeld om in hun eigen tuin te zetten.

In het project Steenbreek is ruim 1700 m2 verharding op 10 locaties met groen heringericht.

In rioleringsprojecten is tenminste 3.400 m2 dakoppervlak en oppervlak openbare ruimte van het gemengde stelsel afgekoppeld. Nog niet alle resultaten zijn bekend. Hierbij gaat de aandacht uit naar het lokaal infiltreren van hemelwater en daarmee een bijdrage aan het leidend zijn van het natuurlijke systeem.

Amersfoort heeft het Convenant Duurzame Woningbouw ondertekend. In dit convenant zijn ook doelstellingen op het thema klimaatadaptatie opgenomen. Deze sluiten aan op de Richtlijnen klimaatbestendige bouw die Amersfoort al eerder heeft vastgesteld.

In 2019 zijn beleid en spelregels voor zelfbeheer vastgesteld en hebben we communicatiematerialen ontwikkeld voor het uitdragen, stimuleren en faciliteren van zelfbeheer. Vanaf 2020 hebben we met deze instrumenten gewerkt aan verdere uitbreiding van zelfbeheer. Uitgangspunt blijft dat inwoners het initiatief nemen om de gemeente te benaderen met wensen of ideeën voor het in zelfbeheer nemen van stukjes openbaar groen. In 2022 zijn de buurtnatuurtuin Huize Miereveld en het tuinpark Laakzijde geopend.