Financieel resultaat 2022

Ook in de eerste paar maanden van 2022 beheerste corona het leven, evenals in 2020 en 2021. In het eerste kwartaal hebben we daarom nog wel last gehad van inkomstenderving en hogere lasten als gevolg van de coronamaatregelen. Gelukkig keerden we in het voorjaar 2022 terug naar het 'oude normaal' zonder lockdowns en andere beperkende maatregelen.

Wat er voor terug kwam, waren ontheemden uit de Oekraïne, vanwege de oorlog met Rusland. Daar hebben we in relatief beperkte tijd, goede opvang voor weten te regelen. De lasten die daarmee samenhangen, werden volledig gecompenseerd door het Rijk. Dit betekende derhalve geen financieel nadeel voor onze begroting.

Economisch gezien was 2022 geen slecht jaar. De huizen- en grondverkopen bleven de eerste paar maanden van het jaar nog stijgen, maar de stijging vlakte daarna wel af en in sommige situaties was er zelfs sprake van een lichte daling. De inflatie steeg echter tot nagenoeg ongekende hoogte. Dit heeft er toe geleid dat we bij de grondexploitaties en bij de gebiedsexploitatie De Hoef een behoorlijk verlies hebben moeten nemen. Ondanks de hoge inflatie (die in de begroting 2022 niet geraamd was), heeft dit zo op het eerste oog in de jaarrekening geen grote financiële tegenvallers opgeleverd. Al zou het kunnen dat de inflatie (deels) gecompenseerd is doordat geld niet uitgegeven is in verband met de personeelsschaarste.

Grosso modo hebben we in Amersfoort het jaar 2022 in financieel opzicht positief afgesloten met een incidenteel bruto bedrag van € 26,7 miljoen. Dit bedrag is het saldo van een groot aantal financiële meevallers en tegenvallers over het jaar 2022. De financiële meevallers zijn deels veroorzaakt doordat een aantal projecten vanwege corona niet (volledig) uitgevoerd hebben kunnen worden. Een deel van dit bedrag is in 2023 nodig voor projecten of lasten die eigenlijk voor 2022 geraamd waren, maar die wegens diverse omstandigheden geen doorgang konden vinden en in of na 2023 wel door moeten gaan. Hiervoor treft u separaat een voorstel aan met de zogenoemde ‘bestemmings- en overhevelingsvoorstellen’ ter bestemming van het rekeningresultaat.

De Zomerrapportage 2022 liet al een positief resultaat zien van € 8,8 miljoen. Dat was nog wel met de nodige onzekerheden en risico's omgeven. Zo hing er bij de Zomerrapportage al een nadeel met betrekking tot de grondexploitaties in de lucht. Dat is nu bij de Jaarrekening 2022 zeker geworden. Het grootste deel van de financiële mee- en tegenvallers bij de Zomerrapportage heeft zich ultimo 2022 inderdaad voor gedaan. Daarnaast is er sprake van een aantal andere mee- en tegenvallers.

Onderstaand worden de belangrijkste financiële mee- en tegenvallers van het afgelopen jaar weergegeven. Hierbij worden alleen de posten getoond die binnen het programma een voor- of nadeel van minimaal € 1 miljoen aan de lasten- of de batenkant veroorzaken.

Voor een meer gedetailleerde analyse van de verschillen per programma wordt verwezen naar de analyses die bij het financieel overzicht van het betreffende programma zijn opgenomen.

Tabel AR.01 Overzicht belangrijkste mee- en tegenvallers   

(x € miljoen)

De begroting 2022 sloot met een overschot van € 4,8 miljoen. De Zomerrapportage liet ook een positief saldo zien. De jaarrekening 2022 sluit met een overschot van € 26,7 miljoen Dit heeft een aantal belangrijke oorzaken. De belangrijkste daarvan is dat we via het gemeentefonds meer geld van het Rijk hebben gekregen. Deels vanwege de ontwikkeling van de rijksuitgaven die via de trap op trap af systematiek door hebben gewerkt naar het gemeentefonds; deels omdat we extra geld voor diverse taken hebben ontvangen. Hier staat tegenover dat er bij de grond- en gebiedsexploitatie een nadeel is ontstaan vanwege de inflatie en gestegen rente. Ook zien we dat, mede als gevolg van de naweeën van corona en de personeelstekorten, een aantal projecten niet (volledig) tot uitvoering is gekomen. Dat leidt verspreid door de jaarrekening tot financiële voordelen ten opzichte van de begroting. Bij met name de investeringen zien we dat een aantal investeringen achter blijft, mede ook doordat vanwege de personeelsschaarste de uitvoeringskracht van de organisatie grenzen kent.

Hieronder geven we een toelichting op de belangrijkste financiële mee- en tegenvallers uit bovenstaande tabel.

Toelichting van de belangrijkste financiële mee- en tegenvallers:

1. Er zijn werkzaamheden uitgevoerd waar bijdragen van derden tegenover staan. Zoals bijvoorbeeld het plaatsen van speeltoestellen op schoolpleinen. Per saldo is dit een budgettair neutrale ontwikkeling.
2. Er zijn meer straatwerkzaamheden voor rekening van derden uitgevoerd (€ 1 miljoen). In de baten staat daar een iets hoger bedrag tegenover (€ 1,2 miljoen) omdat een deel van de bijdragen nog betrekking had op werkzaamheden die in 2021 zijn uitgevoerd. Per saldo levert dit een klein voordeel op in 2022.   
3. De invoering van de Omgevingswet is uitgesteld naar 1 januari 2024. Het bedrag dat bij de jaarrekening 2021 naar 2022 is overgeheveld, is niet volledig besteed in 2022. Daarnaast is in de meicirculaire 2022 door het Rijk ook extra geld beschikbaar gesteld voor de invoering van de Omgevingswet. Dit leidt per saldo tot een financieel voordelig saldo van ongeveer € 1 miljoen.  
4. Als gevolg van de verplicht voorgeschreven tussentijdse winstneming bij de grondexploitaties is er sprake van een extra bate van € 4,9 miljoen. Hier staat echter ook de verplichte vorming van een verliesvoorziening tegenover ter grootte van € 4,7 miljoen voor andere grondexploitaties. Beide bedragen zijn incidenteel.
5. In het verleden zijn verliesvoorzieningen gevormd voor een aantal grondexploitaties. Die verliesvoorziening moet nu met € 12,8 miljoen verhoogd worden. Dat levert een incidenteel nadeel op in de jaarrekening.
6. Voor de gebiedsexploitatie De Hoef is als gevolg van gestegen bouwkosten en rentestijgingen ook een verliesvoorziening gevormd ter grootte van € 12,6 miljoen. Hier was in de begroting geen rekening mee gehouden. In de Zomerrapportage hebben we al aangegeven dat dit mogelijkerwijs een incidenteel financieel nadeel bij de jaarrekening zou kunnen betekenen. Die verwachting is uitgekomen.
7. In het kader van de ontwikkeling van plangebied Vathorst worden de gronden, welke in het bezit zijn van de gemeente, op aanvraag van het Ontwikkel Bedrijf Vathorst (OBV) aan hen geleverd. Dit gebeurt zodra het OBV deze gronden daadwerkelijk aan een derde partij gaat leveren. De afwijking ten opzichte van de begroting 2022 is budgettair neutraal.
8. Ten aanzien van de grondexploitaties is er sprake van een saldo van per saldo afgerond nagenoeg € 0.
9. Er zijn panden verkocht aan de Nijverheidsstraat-Noord, Bruispad en de Matthijs Vermeulenstraat. Door deze verkopen is een incidentele opbrengst gerealiseerd van € 4,4 miljoen. Hier staat tegenover de incidentele afboeking van de resterende boekwaarde van deze panden van € 3,3 miljoen.
10. De voorziening 'juridische claims' is opnieuw beoordeeld. Deze beoordeling heeft geleid tot een vrijval van € 2,5 miljoen uit deze voorziening.
11. In de begroting 2022 hadden we verwacht meer bijdragen te hebben aan de (sociale) woningbouw. Deze projecten hebben echter een onzeker verloop qua planvorming en zijn dus op voorhand lastig in te schatten. Dit betekent dat we een incidenteel voordeel hebben van € 1,5 miljoen, waar een lagere onttrekking aan de reserve woningbouw voor hetzelfde bedrag tegenover staat, zodat het effect per saldo budgettair neutraal is.
12. Op beschermd wonen is zowel op Zorg in Natura (€ 9 miljoen) als op de persoonsgebonden budgetten (€ 1,26 miljoen) in totaal € 10,26 miljoen niet uitgegeven. Dit komt voornamelijk doordat we voordeel hebben bij het verdeelmodel beschermd wonen. Dit voordeel neemt de komende jaren af.
13. De eigen bijdragen Wmo zijn € 1,1 miljoen lager dan begroot. veel cliënten die een relatief hoge eigen bijdrage betaalden zijn overgegaan naar de Wet langdurige zorg (Wlz).
14. De lasten voor ambulante begeleiding Jeugd zijn € 1 miljoen hoger dan geraamd. De belangrijkste oorzaak daarvan is dat er per cliënt meer uren zijn ingezet.
15. De ambulante begeleiding laat een voordeel zien van € 1,2 miljoen. Dit komt deels door een daling van het aantal cliënten en daarmee ook een daling van de zorgkosten (€ 0,5 miljoen). Daarnaast is er sprake van een bijdrage van € 0,7 miljoen uit beschermd wonen voor mensen met een licht verstandelijke beperking.
16. Door de aanzuigende werking en vergrijzing hebben we een overschrijding bij huishoudelijke hulp van per saldo € 1,8 miljoen.
17. De lasten voor ambulante handeling zijn € 1,1 miljoen hoger dan geraamd. Er is sprake van een verschuiving van verblijf naar ambulant, waar tevens een zwaardere hulpvraag voor geldt. Door de afwikkeling van oude jaren is er een vrijval in de voorzieningen van € 0,3 miljoen. Per saldo resteert er een nadeel van € 0,8 miljoen.
18. Door een langere behandelduur en complexere cliënten alsmede een lagere uitstroom uit verblijf zijn de uitgaven aan jeugd maatwerkvoorzieningen € 2,1 miljoen hoger dan begroot.
19. Wij hebben met stichting Integratiewerk een samenwerking in de uitvoering van de nieuwe wet Inburgering die per 1 januari 2022 is ingegaan. De specifieke uitkering die we hiervoor ontvingen, hebben we op basis van een samenwerkingsovereenkomst over gemaakt aan de Stichting Integratiewerk. Het gaat hier om een bedrag van € 1 miljoen incidenteel. Per saldo is dit budgettair neutraal.
20. De uitkeringslasten aan de BUIG (Bundeling Uitkeringen Inkomensvoorzieningen Gemeenten) zijn hoger dan verwacht. Dit levert per saldo een incidenteel nadeel op van € 2,6 miljoen.
21. Bij de TOZO is sprake van een per saldo incidenteel voordeel op de uitvoeringskosten. Wij hebben op  efficiënte manier uitvoering gegeven aan de TOZO waardoor een deel van de ontvangen uitvoeringskosten uit zowel 2020 als 2021 overblijven. Dit betreft een voordeel van € 1,6 miljoen. Daarnaast is vanuit het ministerie van SZW op basis van een voorlopige afrekening van de TOZO een nabetaling van € 1,1 miljoen ontvangen over het jaar 2020.
22. Van het bedrag van € 13,8 miljoen dat we ontvangen hebben voor de eenmalige energietoeslag 2022 hebben we ondanks alle inspanningen € 2,6 miljoen niet uit kunnen geven.
23. Sinds eind februari 2022 vangen we ontheemden uit de Oekraïne op. Het Rijk heeft toegezegd de kosten daarvoor te vergoeden, middels een normbedrag per ontheemde, en de kosten te vergoeden voor verbouwingen om de opvang mogelijk te maken. In totaal is de vergoeding (€ 13,2 miljoen) groter geweest dan de lasten (€ 8,7 miljoen) die we hiervoor incidenteel hadden.  
24. Door de stijging van de rekenrente in 2022 kon een bedrag van € 1,1 miljoen vrijvallen uit de pensioenvoorziening wethouders.
25. Doordat niet alle wethouders uit het vorige college na de verkiezingen direct weer een baan hadden, hebben we € 1 miljoen extra moeten toevoegen aan de wachtgeldvoorziening.
26. In 2022 was sprake van een toename van het aantal (grote) aanvragen voor omgevingsvergunningen ten opzichte van het geprognosticeerde aantal vergunningen. Dit heeft geleid tot een hogere legesopbrengst van € 2,4 miljoen. Hier staat extra inhuur voor € 2,0 miljoen tegenover om de aanvragen af te kunnen handelen. Per saldo is er sprake van een incidenteel financieel voordeel van € 0,4 miljoen.
27. Bij de algemene uitkering uit het gemeentefonds is per saldo sprake van een incidenteel voordeel van € 25,3 miljoen. Dit is opgebouwd uit een hoger accres (€ 19,4 miljoen); het opschorten van de opschalingskorting in 2021 (€ 1,5 miljoen); een nabetaling uit het BTW-compensatiefonds (€ 3,9 miljoen); bijstelling van de landelijke maatstaven over het lopende jaar (-/- € 3,3 miljoen); afrekeningen uit voorgaande jaren (€ 0,1 miljoen); en taakmutaties uit de decembercirculaire (€ 9,0 miljoen).
28. Om diverse redenen is een deel van de begrote investeringen uitgesteld of nog niet zover gereed dat deze in gebruik genomen zijn. Hierdoor zijn de kapitaallasten in 2022 lager dan begroot. Hier staat tegenover dat we ook minder onttrokken hebben aan de reserve afdekking kapitaallasten (€ 0,3 miljoen).
29. In 2021 is er extra personeel ingehuurd vanwege onder andere ziekteverzuim, organisatieontwikkelingen en meer uit te voeren projecten. Dit leidt tot hogere incidentele lasten dan geraamd van € 0,3 miljoen. De extra baten (€ 1,4 miljoen incidenteel) worden veroorzaakt doordat de extra inhuur voor de projecten aan diverse projecten konden worden toegerekend. Daarnaast was de productiviteit van zowel de inhuur als eigen medewerkers hoger dan vooraf geraamd en zijn er vergoedingen ontvangen voor het uitlenen van personeel.
30. Tot slot zijn er diverse andere, veelal kleinere mee- en tegenvallers in de jaarrekening.