Onderhoud kapitaalgoederen

Inleiding

We werken voortdurend aan het in stand houden van de kapitaalgoederen in de openbare ruimte, zoals wegen, bruggen, riolering, groen en verlichting. Het daarvoor gewenste niveau is de Amersfoortse basis, vastgelegd in het Integraal beheerplan openbare ruimte 2022-2031 en het Gemeentelijk Rioleringsplan voor 2021 tot en met 2031 (beiden vastgesteld juni 2021). De beleidsdoelen uit programma 1.1.5 vormen de kaders voor het plannen en uitvoeren van het beheer en onderhoud.

• We voldoen aan onze zorgplicht voor een veilige en functionele openbare ruimte, zowel boven- als ondergronds.
• Onze inwoners zijn tevreden over (het beheer van) de openbare ruimte in de stad.
• Bij het uitvoeren van beheer en onderhoud geven we invulling aan ambities en opgaven, om de openbare ruimte te verbeteren, toekomstbestendig te maken, voor te bereiden op veranderingen in het klimaat en te laten passen bij de maatschappelijke behoeften.
  We doen dit op een duurzame wijze. We nemen de realisatie van overige ambities en opgaven in de openbare ruimte mee, mits hiervoor cofinanciering beschikbaar gesteld is.
• Wij stimuleren en faciliteren zelfbeheer en initiatieven van inwoners in de openbare ruimte.

Financiën

Het uitvoeren van beheer en onderhoud van de openbare ruimte en riolering is in 2022 gedekt vanuit verschillende voorzieningen en investeringen: Exploitatie, voorziening groot onderhoud openbare ruimte, voorziening onderhoud riolering, voorziening toekomstige vervangingsinvesteringen riolering en vervangingsinvesteringen openbare ruimte. De onderstaande tabel en grafiek geven inzicht in de uitgaven in 2022 in relatie tot voorgaande jaren.
Er is in 2022 in totaal bijna € 14 miljoen uitgegeven aan de uitvoering van projecten. Dit is een toename ten opzichte van 2020 en 2021, de corona-jaren, maar nog niet op het benodigde niveau. Het programma bevat projecten met een omvang van het beschikbare budget van zo'n € 20 miljoen per jaar. Projecten die vertraagd worden uitgevoerd zorgen voor een (te) lage kwaliteit op straat, omdat de levensduur is verstreken, met meer klein onderhoud en tussentijdse reparaties als gevolg. De omvang van het nog uit te voeren programma wordt steeds groter.  

Exploitatie (dagelijks en groot onderhoud, zoals de integrale wijkonderhoudsbestekken). De jaarlijkse exploitatie dekt vooral het dagelijks onderhoud zoals integrale wijkonderhoudsbestekken en wordt hier niet verder toegelicht.

Voorziening 'groot onderhoud openbare ruimte' (groot onderhoud wegen/openbare ruimte, baggeren en vervanging groen en bomen). De voorziening openbare ruimte is bedoeld voor het uitvoeren van groot onderhoudsprojecten, zoals asfalteringswerkzaamheden, vervangingen van groen en bomen en baggeren. Er is in 2022 € 4,4 miljoen in de voorziening gedoteerd. Er is bijna € 1,1 miljoen uitgegeven ten laste van deze voorziening. Omdat deze lasten lager zijn dan de dotatie is de stand van de voorziening gestegen. Deze bevat op 31-12-2022 nog € 5,9 miljoen. Dit is deels een reservering voor een groot asfalt-onderhoudsproject van de hoofdinfrastructuur. Dit project wordt de komende 3 jaar uitgevoerd en is begroot op ongeveer € 8 miljoen.  

Voorziening onderhoud riolering (ex artikel 44 lid 1c BBV). Met de vaststelling van het GRP 2021-2031 is er niet meer één voorziening riolering, maar zijn er 3 voorzieningen voor de riolering met elk hun specifieke functie. De voorziening onderhoud riolering is bedoeld voor groot onderhoud aan rioleringsprojecten die hun oorsprong vinden in het GRP 2012-2021. Deze voorziening wordt opgeheven wanneer deze projecten zijn afgerond.
In 2022 is voor ruim € 5 miljoen uitgegeven uit deze voorziening. De stand aan eind van 2022 is € 15,6 miljoen. In het meerjarenuitvoeringsprogramma openbare ruimte 2023-2026 is in bijlage 3 een overzicht gegeven van deze projecten. Al deze projecten worden dus later uitgevoerd dan oorspronkelijk gepland.

Voorziening middelen derden (ex artikel 44 lid 2 BBV). De voorziening wordt gebruikt als egalisatievoorziening voor het productsaldo riolering (hiervoor is een saldo benodigd tussen de € 0,5 en € 1 miljoen). Het meerdere in de voorziening wordt aangewend ter dekking van de kapitaallasten van investeringen uit de periode 2018-2020. Vanaf het jaar 2022 wordt er niet meer standaard jaarlijks gedoteerd aan de voorziening middelen derden, maar wordt er gewerkt met een spaarcomponent voor toekomstige vervangingsinvesteringen in de rioolheffing. Wel is er nog een dotatie aan de voorziening middelen derden gedaan als gevolg van een voordelig saldo op het product riolering van € 0,4 miljoen.

Voorziening toekomstige vervangingsinvesteringen riolering (ex artikel 44 lid 1d BBV). De voorziening is bedoeld voor de vanaf 2022 in de rioolheffing opgenomen spaarcomponent. Deze wordt gebruikt om de investeringen in riool- en waterprojecten die hun oorsprong vinden in het GRP 2021-2031 versneld te kunnen afschrijven na activatie. In 2022 is iets meer dan € 1,5 miljoen uitgegeven aan deze projecten. Het merendeel van de lopende projecten wordt namelijk nog gedekt vanuit de voorziening onderhoud riolering. Omdat er € 5,75 miljoen in de voorziening is gedoteerd is de stand op 31-12-2022 van deze voorzieningen € 4,2 miljoen.

Vervangingsinvesteringen (ten behoeve van vervanging van onder andere wegen, openbare verlichting, bruggen, kademuren en grote speelplekken). De onderdelen van de openbare ruimte die worden vernieuwd worden geactiveerd conform de BBV. De afschrijvingstermijnen verschillen, waarbij we voor het integraal herinrichten van de openbare ruimte 35 jaar rekenen. Voor 2022 was de investeringsruimte € 7,5 miljoen. Er is in totaal € 5,65 miljoen besteed aan projecten.

Tabel: POK.01 Uitgaven voor groot onderhoud en vervanging openbare ruimte

Grafiek: POK.01 Uitgaven voor groot onderhoud en vervanging openbare ruimte

Stand voorzieningen

Op 1 januari 2022 resteerde er nog € 34,4 miljoen in de vier voorzieningen. Doordat er in 2022 meer in de voorzieningen is gestort dan is besteed aan projecten, is dit bedrag op 31-12-2022 licht toegenomen naar € 36,7 miljoen.

Tabel: POK.02 Stand voorzieningen 2022

Grafiek: POK.02 Stand voorzieningen 2022

Terugblik 2022

De uit te voeren projecten plannen we jaarlijks via het Meerjarenuitvoeringsprogramma Openbare Ruimte. Voor 2022 betrof dit het Meerjarenuitvoeringsprogramma Openbare Ruimte 2022-2025. De inzet is om benodigde maatregelen samen te voegen tot integrale herinrichtingsprojecten, met een gecombineerde dekking vanuit de voorziening openbare ruimte voor het groen, de diverse voorziening riolering voor riolering en water en de vervangingsinvesteringen voor de overige onderdelen van de openbare ruimte.

Zowel de hoeveelheid als de complexiteit van de projecten neemt toe. Tot 2020 lukte het om een steeds groter programma uit te voeren. In 2020 en 2021 daalde het volume aan uitgevoerde projecten weer, vooral door de  lastige werkomstandigheden door Corona. Daarnaast zorgen een gebrek aan (project)capaciteit en lange besluitvormings- en participatietrajecten soms voor vertragingen. Voor 2022 is gekozen om een enkele projecten te bundelen tot een gebiedsgerichte aanpak en te starten met projecten waar relatief weinig afstemming en overleg voor nodig is. Hierdoor verkorten we de doorlooptijd en sturen we op een groei van het aantal uit te voeren projecten. Het effect zal in 2023 beter zichtbaar zijn, omdat dan de uitvoering van deze projecten start.

We zien in 2022 gelukkig wel weer een toename van het uitgevoerde pakket aan projecten, hoewel dit minder is dan gewenst en gepland. De redenen voor het oplopen van vertragingen zijn gevarieerd: van ziekte en daardoor verminderde capaciteit in de organisatie, uitstel vanwege (onvoorziene) externe factoren als woningbouw, technische knelpunten of meer benodigde tijd voor communicatie en participatie. De huidige achterstand in projecten bedraagt eind 2022 € 25 miljoen.

Tabel: POK.03 Overzicht achterstand in projecten

* Voor de overige projecten in de openbare ruimte geldt dat het de begrote en gerealiseerde bedragen van alleen 2022 betreft. Dit omdat het Meerjarenuitvoeringsprogramma jaarlijks wordt geactualiseerd.

Groot onderhoud en projecten

De nadruk in het programma ligt ook in 2022 op projecten in de woongebieden. Het gaat daarbij vooral om de oudste delen van de stad, zoals de zuidelijke delen van Amersfoort en kernen Hoogland en Hooglanderveen. Hier zien we projecten in uitvoering zoals Engweg (Hoogland), Zevenhuizerstraat-Hamseweg en Kamerlingh Onnesstraat en omgeving. De laatste 2 zijn nu vrijwel gereed. Nog in voorbereiding zijn bijvoorbeeld omgeving Bachweg, Wolvenstraat-Vossenstraat en Dollardstraat-Spaarnestraat. De blik verschuift nu naar wijken als Schuilenburg en Liendert, die ongeveer 50 jaar oud zijn.

We hebben in 2022 gewerkt aan visies voor de openbare ruimte op wijkniveau voor Schuilenburg en Liendert. Deze verkenningen sluiten aan bij de doelstelling om gebiedsgericht te werken. In Liendert sluiten we daarbij aan op het wijkperspectief en het op te stellen omgevingsprogramma. In de wijken gaan we, met deze visie als kader, meerdere herinrichtingsprojecten. Voor Liendert is de eerste gestart, namelijk de omgeving van De Horsten.

Amersfoortse basis

De beoogde kwaliteit is in het Integraal beheerplan openbare ruimte 2022-2031 samengevat als ‘Amersfoortse basis’. De kern hiervan is dat we continue zorgen voor een veilige en functionele openbare ruimte en daarmee voldoen aan onze zorgplicht. Deze kwaliteiten zijn vastgelegd in beheerplannen, integrale wijkonderhoudsbestekken en andere onderhoudsbestekken. In de maatregelen en onderhoudsbestekken betekent dit minimaal een B-kwaliteit voor de technische staat van de openbare ruimte. 'B-kwaliteit' verwijst daarbij naar een landelijke prestatienormen van het CROW voor het onderhoud van allerlei onderdelen van de openbare ruimte. Deze normen zijn gebaseerd op het beeld en niet op frequentie (dus hoe vol een prullenbak mag zijn en niet hoe vaak deze prullenbak moet worden geleegd).

Het vertragen van groot onderhoud en vooral herinrichtingsprojecten zorgt voor meer dagelijks onderhoud, met name op verhardingen. De kwaliteit blijft nog binnen de norm, maar het leidt wel tot meerkosten op stelposten (civieltechnisch werk) van de integrale onderhoudsbestekken. Het vraagt ook meer opletten om de veiligheidsnorm niet te overschrijden, bijvoorbeeld door gaten in de weg omdat zand wegspoelt in de oude riolering. De weg wordt minder comfortabel in het gebruik. Ook worteldruk van bomen is een belangrijke oorzaak voor het verminderen van de kwaliteit. Maatregelen om schades aan te pakken blijken maar kort effect te hebben. Dit vraagt om een meer structurele oplossing. Gebieden waar deze lage kwaliteiten voorkomen staan in de planning en worden nauwkeurig gemonitord. Achterstanden in de planning betekent dat het langer duurt voor we daadwerkelijk tot uitvoering komen. We waarborgen overal de veiligheid en functionaliteit, maar moeten in die buurten soms concessies doen aan de beeldkwaliteit en ‘toonbaarheid’.

Tabel: POK.04 Onderhoudtabel

De gemeentelijke vastgoedportefeuille bestaat in hoofdlijn uit twee delen: het maatschappelijk vastgoed en het strategische vastgoed. In totaal zijn het circa 375 vastgoedobjecten, bestaande uit gebouwen en gronden. Het maatschappelijk vastgoed huisvest organisaties die van belang zijn voor een prettige woonomgeving, sociale cohesie en maatschappelijk welzijn. Het zijn musea, wijkcentra, monumenten, sportgebouwen en -velden, atelierruimtes, terreinen voor volks- en speeltuinen en scoutingverenigingen en enkele tijdelijke onderwijsgebouwen. Ook hebben we zeven multifunctionele accommodaties (MFA's), waarin meerdere functies met elkaar in één gebouw gehuisvest zijn. Dit betreffen relatief grote en moderne gebouwen in onze portefeuille. Ter illustratie: deze zeven gebouwen beslaan meer dan een kwart van het aantal vierkante meters in onze portefeuille. Voorbeelden zijn het Eemhuis, het Icoon en de Bron. Daar waar wij voornemens zijn maatschappelijk vastgoed te vervangen, staat dit opgenomen onder de geplande investeringen.

Onderdeel van ons vastgoed zijn ook ongeveer 25 monumentale objecten, onder andere de Koppelpoort, de Onze Lieve Vrouwe-toren en de Monnikendam. Het zijn met name objecten die een cultuurhistorische en/of maatschappelijke functie binnen de gemeente hebben. De exploitatie van deze groep panden kan door hun kenmerkende karakter niet kostendekkend gebeuren. Deze objecten zijn niet of slechts gedeeltelijk te verhuren en hebben hoge onderhoudskosten, omdat het onderhoud zeer specialistisch van aard is.

De strategische portefeuille bestaat uit (tijdelijk) vastgoed, dat verworven is voor de uitbreiding en kwalitatieve verbetering van de stad, zoals voor woningbouw en voor bedrijfsmatige en infrastructurele projecten. Ook het te verkopen vastgoed maakt onderdeel uit van de strategische portefeuille.

Het beheer en de exploitatie van ons vastgoed hebben wij voor een groot deel uitbesteed aan SRO Amersfoort BV. Hiertoe hebben wij met SRO een Raamovereenkomst onroerende zaken gesloten, waarin ook zaken als staat van onderhoud en exploitatierisico zijn opgenomen. Eind 2019 is er voor een periode van drie jaar een overeenkomst gesloten, die met een jaar verlengd is. Voor de sportgebouwen en de meeste van de welzijns- en culturele gebouwen bouwt SRO de onderhoudsvoorziening op en voert zij vanuit deze voorziening het meerjarig, planmatig onderhoud uit. Voor de MFA's en de Flint geldt dat de gemeente de onderhoudsvoorziening opbouwt. De basis voor deze voorziening zijn meerjarige onderhoudsplannen die elke drie jaar geactualiseerd worden. Een actualisatie van onderhoudsplannen kan invloed hebben op de hoogte van de noodzakelijke voorziening en daarmee de jaarlijkse dotatie aan deze voorziening.

In de Raamovereenkomst hebben wij met KPI’s vastgelegd welke informatie over ons vastgoed SRO rapporteert op de thema's veiligheid, duurzaamheid en klanttevredenheid. Vanuit deze informatie werken wij met SRO aan de verbetering van de prestaties van ons vastgoed. Daarnaast werken wij aan deze verbetering op basis van de kaders in de Nota Vastgoedbeheer, bijvoorbeeld door beleid te ontwikkelen op het verduurzamen en het beter toegankelijk maken van ons vastgoed. Er is een Routekaart opgesteld voor de verduurzaming van onze vastgoedportefeuille. Dit heeft geleid tot het beschikbaar stellen van budget in de begroting 2021-2024 en vervolgens ook in de begroting 2022-2025 voor de verduurzaming van onze portefeuille. Elk jaar wordt bij de begroting de volgende jaarschijf aangevraagd. In 2022 met doorloop naar 2023 worden verschillende gymzalen, de Bron, de Brink, jongerencentrum Reset en het Eemhuis verduurzaamd.

In oktober 2022 heeft het college het Definitief Ontwerp voor de nieuwbouw van het stadhuis vastgesteld en is de aanbesteding voor de bouw gestart. De Raad heeft in november 2022 een aanvullend investeringskrediet vastgesteld. In december 2022 is de grond voor de nieuwbouw verworven. 

In afwachting van de oplevering van het nieuwe Huis voor de Stad eind 2025 wordt in de huidige gebouwen alleen het instandhoudingsonderhoud uitgevoerd. Om te kunnen voldoen aan de recente behoeften aan hybride en activiteit gericht samenwerken zijn in 2022 verbouwingswerkzaamheden uitgevoerd in het huidige stadhuiscomplex.  Om aan wettelijke eisen met betrekking tot brandveiligheid en ARBO zullen komende jaren nog werkzaamheden noodzakelijk zijn.  

Gezien de planvorming voor het Stadhuis in 2025 sloot de voorziening onderhoud stadhuiscomplex niet meer aan bij het meerjarenonderhoudsplan en is op basis van verslaggevingsregels de voorziening geheel vrijgevallen en gestort in de bestemmingsreserve onderhoud gebouwen stadhuisplein. De reserve wordt sindsdien gevoed met de jaarlijkse dotatie voor onderhoud gebouwen stadhuisplein. De onttrekking vindt op basis van de werkelijke uitgaven plaats. Dat betreft instandhoudingsonderhoud voor de huidige gebouwen. Na het gereedkomen van de nieuwe huisvesting wordt een nieuw duurzaam meerjarenonderhoudsplan opgesteld, waarna de reserve wordt omgebouwd naar een reguliere onderhoudsvoorziening. 

Voor de te behouden locaties (Stadhuisplein 5 en 7), geldt dat het beheer en onderhoud van deze panden in lijn zijn gebracht conform de beleidskaders in de Nota Vastgoedbeheer. Voor deze locaties zijn nieuwe duurzame meerjarenonderhoudsplannen opgesteld.

Wij hebben het economisch claimrecht op de onderwijsgebouwen voor primair, speciaal en voortgezet onderwijs. Na een wijziging van de onderwijswetgeving op 1 januari 2015 zijn alle schoolbesturen verantwoordelijk voor het totale onderhoud en aanpassingen aan schoolgebouwen. Wij zijn verantwoordelijk voor nieuwbouw, uitbreiding en vervangende nieuwbouw. Wij hebben een Integraal Huisvestingsplan gemaakt om onderwijshuisvesting te vervangen en te verduurzamen. Sinds 2019 is de uitvoering van de gemeentelijke zorgplicht voor onderwijshuisvesting doorgedecentraliseerd naar 2 coöperaties van schoolbesturen: Samenfoort PO en Samenfoort VO. In de periode van 2019 tot 2059 worden in totaal 100 schoolgebouwen vervangen of vernieuwd. In 2022 is de eerste voortgangsrapportage, herijking en het tweede investeringsplan gepresenteerd. De verdere uitwerking hiervan vindt plaats in 2023.